بهترین زمان برای غربالگری نوزادان و اهمیت انجام آن

غربالگری نوزادان، شامل آزمایشاتی است که می تواند در صورت بروز بیماری ها یا اختلالات در نوزادان آن ها را شناسایی کند. با این کار می توان از پیشرفت آن ها قبل از ظهور علائم جلوگیری بعمل آورد. همچنین باعث می شود تا درمان به موقع صورت بگیرد. با غربالگری نوزادان می توان بسیاری از مشکلات جدی مانند اختلالات شنوایی و بینایی، معلولیت ها، عقب ماندگی ذهنی و … پیشگیری کرد.

در این مقاله قصد داریم درباره غربالگری نوزادان اطلاعات جامع و مفیدی در اختیار شما قرار دهیم. با ما همراه باشید تا در این زمینه بیشتر بدانید…

غربالگری نوزادان چیست؟

غربالگری در حقیقت روش هایی است، برای شناسایی بیماری در کسانی است که ممکن است از لحاظ ظاهری سالم باشند، اما از بیماری خود اطلاع ندارند . غربالگری نوزادان، برای تشخیص زود هنگام بیماری های مادرزادی بسیار خطرناک، طراحی و تدوین شده است .اگر این بیماری ها به موقع تشخیص داده نشوند، می توانند باعث بروز عقب ماندگی ذهنی ، کندی رشد جسمی و حتی گاهی مرگ شوند . بنابراین، این بیماری ها علی رغم نادر بودن در جمعیت هدف، عواقب و عوارض جبران ناپذیری دارند .

نیم قرن از شروع غربالگری در دنیا می گذرد و در ایران از سال ۱۳۸۱ سه بیماری، کم کاری تیروئید، بیماری فاویسم یا کمبود آنزیم G6PD و فنیل کتونوری در برنامه غربالگری اجباری نوزادان قرار گرفته است و امید است که به تدریج بر تعداد بیماری های مورد سنجش غربالگری نوزادان، افزوده شود. بهتر است با بهترین متخصص اطفال درباره انجام این تست برای نوزاد خود مشورت نمایید.

بهترین زمان غربالگری نوزادان

با استفاده از غربالگری می توان بیماری های مادرزادی که ممکن است بسیار خطرناک باشند را تشخیص داد. در صورت وجود اختلالاتی مانند مشکلات هورمونی، بیماری های ارثی متابولیک و … امکان درمان وجود خواهد داشت. بهترین زمان غربالگری نوزادان 2 تا 3 روزگی برای بیماری های متابولیک ارثی می باشد. به طور کلی زمان مناسب برای نمونه گیری از نوزادان طبیعی حداقل 36 ساعت پس از تولد یا همان یک و نیم روزگی و حداکثر 120 ساعت بعد از تولد یا پنج روزگی می باشد. نوزادان نارس که وزنی کمتر یک کیلو و نیم دارند، باید در 3 تا 5 روز پس از تولد یک نمونه گرفته شود و نمونه بعدی در یک در یک ماهگی که وزن نوزاد به دو کیلوگرم برسد، گرفته می شود. چنانچه نوزاد به هر دلیلی بیمار باشد، باید در 3 تا 5 روزگی یک نمونه و هنگام ترخیص نیز یک نمونه دیگر گرفته شود.

غربالگری نوزادان چگونه انجام می شود؟

روش انجام غربالگری نوزادان، به این صورت است که یک سوزن خاص (لانست) به کف پای نوزاد می زنند و چند قطره خون روی کاغذ مخصوص جمع آوری می شود. اگر نتیجه آزمایش غیر طبیعی باشد، به مفهوم بیماری نیست، بلکه می بایست تست تکمیلی روی نوزاد انجام و توسط متخصص کودکان بررسی شود. در حقیقت تست های غربالگری، روش های تشخیصی دقیقی نیستند و بیشتر برای بیمار یابی به کار می روند بنابراین در موارد مشکوک می بایست با روش های دقیق تر، بیماری، مورد بررسی قرار گیرد. زمان انجام غربالگری، بین ۳ تا ۵ روزگی و معمولا قبل از ترخیص از بیمارستان است، اما اگر به هر دلیل انجام آن در این زمان ممکن نشد، باید در اولین فرصت انجام شود.

معمولا نتیجه دو تا سه هفته بعد به اطلاع والدین می رسد و در صورت تائید بیماری، بسته به نوع بیماری از رژیم های مخصوص یا دارو های مناسب برای نوزادان استفاده می شود تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود.

بیشتر بخوانید: فتق در کودکان، علت + نشانه +درمان

شنوایی سنجی نوزادان

حس شنوایی یکی از ابزار های مهم ارتباط اجتماعی افراد است و در صورت نقص شنوایی، تاخیر در تکامل مهارت های گفتاری و مشکلات رفتاری و ذهنی در کودکان اتفاق می افتد. نوزادان یادگیری را از همان بدو تولد آغاز می کنند و شنیدن صدا ها و آواهای محیط اطراف یکی از عوامل آموزش می باشد. از نظر آماری از هر ۱۰۰۰ نوزاد متولد شده یک تا سه نوزاد، دارای درجاتی از کم شنوایی هستند و کم شنوایی یکی از شایع ترین نقص های مادرزادی به هنگام تولد است. بدون انجام غربالگری شنوایی، امکان کشف مشکلات شنوایی در ماه های ابتدایی تولد وجود ندارد.

بیشتر بخوانید

آنتی کولینرژیک کودکان💯

روش های تست شنوایی نوزاد

برخی والدین فکر می کنند خودشان قادر به شناسایی کم شنوایی نوزاد هستند، اما این گمان در همه موارد صحیح نیست، گر چه در ناشنوایی مطلق نوزاد به هیچ صدایی واکنش نمی دهد، اما گاهی در کم شنوایی نوزاد به صداها واکنش ناگهانی دارد اما شنوایی طبیعی ندارد.

دو روش برای شنوایی سنجی نوزادان وجود دارد :

• OAE ( otoacoustic emissions )
• ABR (auditory brainstem response )

هر دو روش غیر تهاجمی هستند.

معمولا در ابتدا، در اولین روزهای تولد از روش OAE استفاده می شود و اگر نوزاد در تست رد شد، مجدد 2 تا 8 هفته بعد تست تکرار می ئشود و در صورتیکه مجدد رد شود، تست ABR انجام می شود.

در نوزادان نارس و بستری در بخش مراقبت ویژه، هر دو تست را با هم انجام می دهند.

سنجش بینایی نوزاد

بینایی نوزادان در اولین معاینه بعد از تولد، توسط متخصص اطفال بررسی می شود و از جمله موارد بسیار مهم، بررسی کدورت قرنیه و مشکلات ساختاری چشم است که در صورتی که مشکل خاصی در معاینه وجود نداشت، اقدام اضافه ای نیاز نیست. اما در نوزادان نارس و با وزن تولد پایین و دارای مشکلات زمینه ای، به دلیل احتمال وجود مشکلات شبکیه، حتما باید توسط همکاران چشم پزشک معاینه شوند تا در صورت وجود مشکل، درمان سریعا شروع شود.

در نوزادان سالم که در معاینه بدو تولد مشکل خاصی نداشتند، معمولا معاینه غربالگری چشم در حدود ۶ تا ۸ ماهگی توصیه می شود، چرا که بر خلاف شنوایی، بینایی نوزاد در سن ۶ تا ۸ ماهگی کامل می شود و نوزاد در این سن می تواند تقریبا دنیا را مشابه آنچه ما می بینیم ببیند.

سن بعدی کنترل بینایی بعد از سه سالگی است که دید کودک کامل می شود و برای بررسی مشکلاتی مثل عیوب انکساری و تنبلی چشم یا آمبلیوپی می بایست مورد معاینه قرار گیرد.

بینایی نوزادان در اولین معاینه بعد از تولد، توسط متخصص اطفال بررسی می شود و از جمله موارد بسیار مهم، بررسی کدورت قرنیه و مشکلات ساختاری چشم است که در صورتی که مشکل خاصی در معاینه وجود نداشت، اقدام اضافه ای نیاز نیست.

اما در نوزادان نارس و با وزن تولد پایین و دارای مشکلات زمینه ای، به دلیل احتمال وجود مشکلات شبکیه، حتما باید توسط همکاران چشم پزشک معاینه شوند تا در صورت وجود مشکل، درمان سریعا شروع شود.

در نوزادان سالم که در معاینه بدو تولد مشکل خاصی نداشتند، معمولا معاینه غربالگری چشم در حدود ۶ تا ۸ ماهگی توصیه می شود، چرا که بر خلاف شنوایی، بینایی نوزاد در سن ۶ تا ۸ ماهگی کامل می شود و نوزاد در این سن می تواند تقریبا دنیا را مشابه آنچه ما می بینیم ببیند.

سن بعدی کنترل بینایی بعد از سه سالگی است که دید کودک کامل می شود و برای بررسی مشکلاتی مثل عیوب انکساری و تنبلی چشم یا آمبلیوپی می بایست مورد معاینه قرار گیرد.

جواب آزمایش غربالگری نوزاد

چنانچه در جواب آزمایش غربالگری نوزاد نتیجه غیر طبیعی باشد، نشان دهنده قطعی بیماری در نوزاد نیست. برای اطمینان از وجود بیماری باید آزمایشات تکمیلی دیگر نیز انجام شود.

اگر نتیجه آزمایش غیر طبیعی باشد این بدان معنی نیست که نوزاد حتماً بیمار است بلکه مفهوم آن چنین است که باید تست‌های تکمیلی روی خون نوزاد انجام شود و همچنین مورد مشاوره پزشک متخصص اطفال قرار گیرد و آنگاه در صورت تأیید بیماری، درمان به سرعت آغاز گردد. روش درمان به نوع بیماری بستگی دارد و شامل رژیم‌های غذایی مخصوص و دارو است.

کلام آخر

تشخیص بیماری در نوزاد تازه متولد شده از روی علائم ظاهری مقدور نمی باشد. با استفاده از آزمایشات غربالگری می توان در بدو تولد از این بیماری ها اگاه شد.