علائم کم خونی در کودکان + چگونگی درمان آن

کم‌ خونی در کودکان یکی از شایع‌ترین مشکلات خونی است که به علت کاهش تعداد گلبول‌های قرمز یا کاهش هموگلوبین آن‌ها بروز می‌کند و این وضعیت می‌تواند منجر به خستگی، رنگ‌پریدگی، ضعف و کاهش تمرکز شود و در صورت عدم درمان، بر رشد جسمی و ذهنی کودک تأثیر منفی بگذارد، کم‌خونی علل مختلفی از جمله فقر آهن، بیماری‌های مزمن، عفونت‌ها یا اختلالات ژنتیکی دارد؛ اما آیا همه کودکان در معرض خطر کم‌ خونی هستند و چگونه می‌توان آن را به موقع تشخیص داد؟

علت کم خونی کودکان

کم خونی ناشی از فقر آهن معمولا در اکثر کودکان 6 تا 9 ماهه دیده میشود و کم خونی ناشی از فقر آهن شایع ترین نوع کم خونی در کودکان است، کودکانی که از مادران سالم متولد میشوند معمولا تا سن 6 ماهگی از ذخایر آهن برخوردار هستند و در سن 6 ماهگی به مرور این ذخایر به حداقل مقدار خود میرسد و کودک با کمبود آهن مواجه میشود و به همین دلیل است که در اکثر مواقع از 6 ماهگی تا 2 سالگی برای کودکان مکمل آهن تجویز میشود.

اما علاوه بر این، دلایل دیگری برای کمبود خون در کودکان وجود دارد و موارد زیر از جمله مهم ترین دلایل کمبود آهن در کودک و نوزادان است:

• کودکانی که نارس و یا با وزن کم بدنیا آمده اند.
• مصرف شیر گاو تا قبل از یک سالگی
• کودکان 1 تا 5 سال که بیش از حد از شیر گاو تغذیه میکنند.
• مصرف شیرخشک هایی که حاوی آهن نیستند.
• کودکانی که افزایش وزن دارند و چاق هستند.
• کودکانی که تغذیه سالم و مناسبی ندارند.
• کودکانی که به دلیل تصادف یا جراحی خون زیادی از دست داده اند.
• کودکانی که غذای کمکی دریافت نمیکنند.
• کودکانی که زمینه ارثی کم خونی های خاص را دارند.
• کودکانی که به اندازه کافی ویتامین و مواد معدنی استفاده نمیکنند.

عوامل موثر کم خونی در کودکان

عوامل متعددی می‌توانند در بروز کم‌خونی در کودکان نقش داشته باشند و مهم‌ترین عوامل مؤثر عبارتند از:

• رایج‌ترین علت کم‌خونی، مصرف ناکافی آهن از طریق غذاست، به‌ ویژه در کودکانی که غذاهای فرآوری‌شده یا فاقد گوشت و سبزیجات مصرف می‌کنند.
• در دوره‌هایی مانند نوزادی و نوجوانی، نیاز به آهن بیشتر می‌شود و در صورت تأمین نشدن، کم‌خونی رخ می‌دهد.
• زایمان زودرس یا وزن کم هنگام تولد، این کودکان ذخایر آهن کمتری دارند.
• خونریزی هایی مانند خون‌ریزی گوارشی یا قاعدگی شدید در دختران نوجوان نیز عامل کم خونی هستند.
• بیماری‌های مزمن مثل بیماری کلیوی، التهاب‌های مزمن یا سرطان.
• عفونت‌ها و انگل‌ها مانند کرم‌های روده که باعث کاهش جذب آهن می‌شوند.
• اختلالات ژنتیکی مثل تالاسمی یا کم‌خونی داسی‌شکل.

انواع کم خونی در کودکان

کم خونی بطور کل به سه حالت میکروسیت، نوروسیت و ماکروسیت تقسیم میشود.

میکروسیت

نوعی کم خونی در کودکان که طی آن اندازه هموگلوبین از حالت طبیعی کوچک تر است. میکروسیت معمولا در اثر فقر آهن اتفاق میوفتد.

نوروسیت

در این حالت اندازه هموگلوبین طبیعی است و کم خونی دلایل دیگری دارد که باید با ازمایش مورد بررسی قرار گیرد.

ماکروسیت

در این نوع از کم خونی در کودکان، اندازه گلبول های قرمز از حالت عادی بزرگتر است و کم خونی ماکروسیت در اثر کمبود اسید فولیک و ویتامین B12 ایجاد میشود.

علائم کم خونی در کودکان

معمولا کودکانی که به فقر آهن دچار هستند، یک یا چند علائم زیر را از خود نشان میدهند و در صورت بروز این علائم بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

• پوست رنگ پریده
• سردی دست و پا
• خستگی و ضعف
• کندی در روند رشد
• کم اشتها بودن
• مشکلات رفتاری
• تحریک پذیری
• دشواری در تنفس

بیشتر بخوانید: علت بوی بد دهان کودکان چیست و چگونه درمان می شود؟

عوارض کم خونی در کودکان

عوارض کم خونی در کودک به نوع و میزان آن بستگی دارد و در برخی موارد کم خونی عارضه جدی ندارد؛ اما گاهی میتواند با عوارض مهمی همراه باشد، یکی از مهم ترین عوارض کم خونی در کودک، اختلال در رشد و نمو است و بدن کودک برای رشد و تکامل به آهن نیاز دارد و کمبود آهن میتواند در عملکرد بدن و مغز کودک اختلال ایجاد کند.

درد و تورم مفاصل، اختلال در عملکرد مغز و استخوان و توانایی کمتر برای تمرکز و گیرایی، از دیگر عوارض فقر آهن در کودکان است.

چه روش هایی برای درمان کم خونی کودکان وجود دارد؟

درمان کم خونی کودکان به نوع و شدت آن و شرایط و سن کودک بستگی دارد و برخی انواع کم خونی با رعایت رژیم غذایی و مصرف مکمل قابل درمان هستند و برخی دیگر به درمان جدی تری نیاز دارند، معمولا اضافه کردن سبزیجات، خوردن پروتئین، مصرف قرص و ویتامین مناسب و تغییر در رژِیم غذایی میتواند کم خونی جزئی را بهبود دهد.

در موارد شدید تر، ممکن است به مصرف داروهای خاص و روش های درمانی پیچیده تر مانند پیوند سلول های درمانی نیاز باشد.

• اگر کم‌خونی ناشی از فقر آهن باشد، مصرف مکمل‌های آهن (تحت نظر پزشک) معمولا اولین خط درمان است.
• مصرف مواد غذایی غنی از آهن مانند گوشت قرمز، مرغ، ماهی، عدس، لوبیا، اسفناج و غلات غنی‌شده به بهبود وضعیت کمک می‌کند.
• ویتامین C جذب آهن را افزایش می‌دهد؛ بنابراین مصرف همزمان آن با غذا یا مکمل آهن مفید است.
• اگر کم‌خونی به دلیل بیماری‌هایی مانند تالاسمی، بیماری‌های مزمن یا عفونت‌ها باشد، باید علت اصلی درمان شود.
• در موارد شدید و نادر، ممکن است نیاز به تزریق خون وجود داشته باشد.

درمان فقر آهن کودکان

برای درمان فقط آهن معمولا مکمل های آهن توسط پزشک تجویز میشود و معمولا در کودکان 6 الی 9 ماهه، کمبود آهن طبیعی است و تا سن دو سالگی استفاده از قطره و مکمل های آهن برای کودک لازم است برای جذب بهتر آهن، بهتر است تا همزمان با مصرف آهن، از دادن چای، شیر، قهوه، لبنیات و حبوبات به کودک خودداری کنید.

خوراکی های حاوی آهن:

• گوشت، جگر و دل و قلوه
• ماهی
• زرده تخم مرغ
• حبوبات
• سبزیجاتی مانند اسفناج
• کلم بروکلی
• کشمش

بیشتر بخوانید: بی خوابی در کودکان چه عللی دارد و چگونه درمان می شود؟

مقدار آهن مورد نیاز کودکان در طول روز

میانگین مقادیر آهن مورد نیاز برای کودکان در سنین مختلف را میتوانید در جدول زیر مشاهده کنید:

تولد تا 6 ماهگی	0.27 میلی گرم
6 تا 12 ماهگی	11 میلی گرم
1 تا 3 سالگی	7 میلی گرم
4 تا 8 سالگی	10 میلی گرم

سوالات متداول

در نهایت…

کم خونی کودکان بطور معمول در 6 الی 9 ماهگی اتفاق میوفتد، اما به غیر از این دوره، کودک ممکن است به دلایل دیگری نیز به کم خونی و فقر آهن دچار شود و بهترین راهکار برای پیگشیری از فقر آهن و کمبود خون در کودکان، تغذیه سالم و رعایت رژیم غذایی است که پزشک برای کودک تجویز میکند.