بی خوابی در کودکان چه عللی دارد و چگونه درمان می شود؟

بی‌خوابی در کودکان یکی از مشکلات شایع است که می‌تواند به علل مختلفی از جمله اضطراب، استرس، مشکلات پزشکی یا عادات خواب نادرست ایجاد شود. این اختلال خواب می‌تواند تأثیر منفی بر رشد و تکامل کودکان داشته و باعث کاهش تمرکز، خستگی و بدخلقی در آن‌ها شود. شناسایی و مدیریت عوامل مؤثر بر بی‌خوابی کودکان بسیار اهمیت دارد.

هنگامی که کودک برای خواب به رختخواب خود برود و نتواند بخوابد یا خواب بماند، می تواند باعث بروز مشکلاتی برای خود و والدین شود. خواب آلودگی در طول روز، کاهش تمرکز و یادگیری، ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن، بدخلقی، ضعیف شدن حافظه و … از عوارض بی خوابی در کودکان است. به همین دلیل درمان این مشکل نزد بهترین متخصص اطفال از اهمیت بالایی برخوردار است. برای بهبود خواب کودک در ابتدا باید علت بی خوابی کودک مشخص شود که در ادامه به بررسی آن می پردازیم. با ما همراه باشید تا درباره بی خوابی در کودکان اطلاعات کاملی به دست آورید.

به چند ساعت خواب در شبانه روز نیاز است؟

بی خوابی، یکی از شکایت های والدین است که وجود آن باعث بروز مشکلاتی از جمله اختلال رشد و بر هم زدن آرامش خانواده می شود و ساختار زندگی خانواده را تحت الشعاع خود قرار می دهد.
میزان نرمال خواب در کودکان در سنین مختلف، متفاوت است.
تا حدود ۶ ماهگی، نوزاد نیاز به تقریبا ۱۶ ساعت خواب در شبانه روز دارد و با بالا رفتن سن، به تدریج زمان خواب کاهش یافته و به حدود ۸ تا ۹ ساعت در شبانه روز می رسد.
خواب منظم و مستمر شبانه یکی از نیاز های اساسی کودکان بوده و عدم وجود خواب کافی، باعث بروز مشکلاتی از جمله، اختلال رشد، اختلالات خلقی و پرخاشگری و افسردگی، اختلال در تمرکز و توجه، اختلال یادگیری و کاهش عملکرد تحصیلی و ضعف سیستم ایمنی می شود.

علل بی خوابی در کودکان

در این بخش به بررسی عللی که در بی خوابی کودکان نقش دارد می پردازیم:

عوامل تحریک کننده خواب

مکیدن پستانک و شیشه شیر در ماه های ابتدایی، جزو نیاز و ضرورت برای نوزادان است، اما بعد از سن ۷ الی ۸ ماهگی توصیه می شود شیر شبانه قطع و بعد از یکسالگی مکیدن پستانک به تدریج از کودک گرفته شود. عواملی مثل تکان دادن کودک روی پا یا گهواره های برقی در ماه های ابتدایی، شاید کمک کننده باشند اما با افزایش سن کودک، می بایست این عوامل تحریک کننده به تدریج حذف شوند تا کودک بدون هیچ گونه محرکی به خواب رود.
استمرار این روش ها در سنین بالاتر باعث ایجاد اختلال در خواب کودک می شود.

محیط نامناسب خواب

ایجاد شرایط محیطی مناسب از جمله ضروریات خواب در کودکان است. تنظیم دمای مناسب اتاق خواب و همچنین اجتناب از نور ها و صدا های مزاحم در اتاق خواب، باید رعایت شود.

استفاده از ابزار های دیجیتال مثل موبایل و تبلت و یا وجود تلویزیون در اتاق خواب، از جمله موانع بسیار مهم در خواب استاندارد کودک می باشد.

در فصول سرد سال که وسایل گرم کننده روشن است، ایجاد یک رطوبت ملایم توسط دستگاه های رطوبت ساز، به خواب کودک کمک شایانی می کند.

وجود لوازم بازی، که باعث تحریک کودک شود، جزو مواردی است که باید از اتاق خواب، خارج شوند.

جدا کردن اتاق خواب کودک از والدین، در هر زمانی که مقدور بود، از جمله موارد مهم برای کمک به خواب است.

مشکلات عاطفی و روحی روانی

مشکلات ارتباطی والدین با کودکان و یا وجود مشکلاتی مثل استرس و اضطراب و افسردگی، از جمله موانع خواب نرمال در کودکان است. باید دقت کرد تفکر و منطق کودکان با بزرگسالان متفاوت بوده و گاهی رفتار ها و کلام والدین، علی رغم اینکه کنایی است باعث برداشت نادرست در کودک شده و اضطراب در وی ایجاد میکند، اما والدین متوجه علت آن نمی شوند. بهتر است در این موارد اضطراب پنهان، حتما به پزشک کودک یا مشاور مراجعه و از آنها کمک بگیرند. برای ایجاد آرامش و اطمینان بخشی به کودک، می توان در هنگام خواب، در اتاق کودک حضور داشت و از یک داستان ملایم یا خاطرات روزانه، برای کمک و ایجاد شرایط مناسب خواب استفاده کرد.

بیماری ها

از جمله بیماری هایی که باعث اختلال خواب در کودکان می شود، ریفلاکس گوارشی است. ریفلاکس یا برگشت محتویات معده به مری، باعث می شود کودک به کرات از خواب بیدار شود و خواب مستمر و منظمی نداشته باشد. برای جلوگیری از این مشکل توصیه می شود، حتما فاصله شام تا خواب، بالای دو ساعت و ترجیحا سه ساعت باشد و بعد از صرف شام، هیچ ماده خوراکی مصرف نشود. در موارد شدید، قطعا با نظر پزشک معالج، مصرف یک دوره داروی آنتی ریفلاکس باید مد نظر باشد.
گرفتگی بینی و رینیت مزمن، از جمله عوامل دیگر اختلال خواب است که معمولا با خرخر شبانه همراه است و توصیه می شود قبل از خواب، بینی با قطره کلرید سدیم تمیز و از دستگاه رطوبت ساز استفاده شود و در موارد شدید حتما نیاز به مراجعه به پزشک دارد.
بیش فعالی هم از علل اختلال خواب است و در صورتیکه شدید باشد، مراجعه به پزشک و درمان مناسب، می تواند به بهبود شرایط کمک کند.

داروها و مواد غذایی

برخی داروهای محرک و ضد افسردگی ها از جمله علل ایجاد اختلال در خواب کودکان هستند که می بایست با نظر پزشک معالج، مصرف آنها کنترل و تعدیل شود .
از دیگر عوامل اختلال خواب، مصرف مواد غذایی حاوی کافئین مثل قهوه شکلات، نوشابه های گاز دار و نوشابه های انرژی زا است که باید مصرف آنها قطع یا کم شود و یا حداقل مصرف این مواد به ۴ الی ۵ ساعت قبل از خواب کودک محدود گردد.
کمبود برخی ریز مغذی ها مثل منیزیوم و ویتامین های گروهB، از جمله موارد اختلال خواب است که در صورت اثبات از طریق آزمایش و با نظر پزشک، برای درمان باید اقدام شود.

درمان بی خوابی در کودکان

همانطور که گفته شد، برای درمان بی خوابی باید ابتدا علت آن بررسی شود، زیرا ممکن است زمینه روان شناختی یا بیماری های پزشکی داشته باشد که نیاز به درمان خواهد داشت. در ادامه به بررسی درمان های دارویی و غیر دارویی بی خوابی در کودکان می پردازیم:

درمان دارویی

درمان بی خوابی در کودکان با دارو، معمولا زمانی انجام می شود که کودک به بیماری زمینه ای مبتلا است. به عنوان مثال آسم در کودکان می تواند منجر به سرفه های مکرر شبانه شود و این موضوع خواب او را تحت تاثیر قرار داده، لازم است تا از داروهای آسم استفاده شود.

داروهایی که برای درمان بی خوابی در کودکان ممکن است تجویز شود عبارتند از: آنتی هیستامین ها، ملاتونین، کلونیدین، ریسپریدون و …

درمان غیر دارویی

چنانچه بی خوابی کودک ناشی از بیماری نیست یا نیازی به درمان دارویی ندارد، می توان با رعایت نکات ذیل بی خوابی کودک را بهبود بخشید:

• اجتناب از مصرف کافئین توسط کودک 4 ساعت قبل از خواب
• کمک به کاهش ترس های کودکان هنگام خواب
• تنظیم دمای اتاق خواب کودک
• خوابیدن در مکان ثابت
• کاهش استرس کودک قبل از خواب
• خاموش کردن صفحه نمایش موبایل، تلویزیون، بازی های رایانه ای و …
• تنظیم زمان مشخص برای خواب و بیدار شدن
• داشتن تحرک کافی در طول روز

سوالات متداول بی خوابی در کودکان

در نهایت…

بی‌خوابی در کودکان یک مشکل رایج است که می‌تواند بر رشد و سلامت آن‌ها تأثیر منفی بگذارد. شناسایی علل بی‌خوابی، مانند اضطراب، عادات نادرست خواب و محیط نامناسب، اولین قدم در مدیریت این مشکل است. ایجاد عادات خواب منظم، فراهم کردن محیط خواب مناسب و مشاوره با پزشک در صورت لزوم می‌تواند به بهبود کیفیت خواب کودکان کمک کند. والدین باید به نیازهای خواب فرزندان خود توجه کنند و با حمایت و آموزش، به آن‌ها در دستیابی به خواب سالم کمک کنند.