یبوست در کودکان چگونه درمان می شود؟

یبوست، یکی از شایع ترین بیماری های دستگاه گوارش کودکان است. یکی از شکایت های عمده والدین هنگام مراجعه به متخصص اطفال مشکل یبوست کودک خود می باشد. در صورتی که دفع مدفوع در کودک به 3 مرتبه یا کمتر در طی یک هفته برسد و مدفوع به شکل سفت در بیاید، گفته می شود که کودک دچار یبوست شده است. اما در نوزادان این موضوع تفاوت می کند که در ادامه به آن می پردازیم. در ادامه مقاله با ما همراه باشید تا اطلاعات جامعی درباره یبوست در کودکان و نوزادان در اختیار شما قرار دهیم.

یبوست در نوزادان و کودکان

در زیر 6 ماهگی زمانی که تغذیه نوزاد از شیر تامین می شود، دفع مدفوع می تواند از روزی 20 بار تا هفته ای یکبار متغیر باشد که با نوع و جنس شیر مصرفی نوزاد ارتباط مستقیم دارد. اگر مدفوع نوزاد به حالت سفت دربیاید، آن زمان گفته می شود که نوزاد دچار یبوست شده است. اما اگر مدفوع نرم باشد و حتی اگر با فاصله زیاد مثلا هفته ای یکبار مدفوع انجام شود، امری طبیعی می باشد.

اما بعد از سن 6 ماهگی که کودک غذای کمکی را شروع می کند و بعد از آن که غذاهایی مانند غذای بزرگسالان مصرف می کند، انتظار می رود که او روزی یک بار دفع مدفوع را داشته باشد. اگر دفع مدفوع از یک روز در میان بیشتر باشد و قوام مدفوع کودک سفت، خشک و به همراه دفع دردناک باشد، کودک به یبوست دچار شده است.

علائم یبوست در کودکان

علائم و نشانه های یبوست در کودکان شامل موارد زیر است:

• دفع مدفوع کم تر از 3 بار در هفته
• دشواری در دفع مدفوع و خشک بودن آن
• احساس درد هنگام دفع
• دل درد
• وجود خون در مدفوع

انواع یبوست در کودکان

به صورت شایع و عمده دو علت اصلی یبوست در کودکان وجود دارد. از جمله: یبوست تغذیه ای و یبوست فانکشنال یا عملکردی که در ادامه به توضیحات آن می پردازیم:

یبوست تغذیه ای

یکی از دلایل یبوست در کودکان، تغذیه غلط و ناسالم می باشد. به دلیل استفاده کمتر کودکان از میوه و سبزیجات و میل بیشتر آن ها به مصرف مواد غذایی مضری مانند اسنک ها، فست فودها و مواد شیرین مانند شکلات، کیک، بستنی و … شیوع یبوست در کودکان بیشتر می باشد. به ویژه از سن 6 ماهگی تا حدود 3-4 سالگی یبوست در کودکان بیشتر دیده می شود که این امر اهمیت مدیریت تنظیم مصرف مواد غذایی در کودکان را مطرح می کند.

بیشتر بخوانید

اختلال بلع در نوزادان چه علت و علائمی دارد؟

یبوست عملکردی

یبوست عملکردی معوطف به این نکته است که کودک به صورت ارادی دفع مدفوع را به تاخیر بیندازد. کودک به دلیل بازیگوشی و حواس پرتی در زمانی که نیاز به دفع مدفوع دارد آن را به تاخیر بیندازد، مثلا کودک در حال بازی یا تماشای تلویزیون است و زمانی که باید به دستشویی برود از این کار امتناع می کند زیرا مشغول کاری است که برای خود او اهمیت دارد. پس مدفوعی که باید دفع می شده در روده باقی می ماند و تا حرکت روده بعدی که ممکن است 24 بعد باشد و به تدریج آب خود را از دست داده و سفت می شود. با فشار های بعدی در روزهای آینده این مدفوع سفت از مقعد خارج می شود، اما همراه با خراش و آسیب های احتمالی به ناحیه مقعد می شود که باعث بروز زخم و درد می شود.

این خاطره دردناک باعث می شود کودک از دفع بعدی هم از دفع اجتناب کند. این مورد باعث ایجاد یک سیکل معیوب می شود که مشکل را مزمن و طولانی می کند در این موارد، معمولا مادران از وجود رگه های خون در مدفوع و گریه و بی قراری کودک هنگام دفع شکایت دارند. این یک مورد اورژانس است و با مراجعه به بهترین متخصص اطفال، ابتدا مشکل زخم و درد برطرف گردد و سپس با مصرف دارو، تغییر رژیم غذایی و آموزش های لازم مشکل را برطرف کرد.

علت ایجاد یبوست در کودکان

همانطور که در بخش قبل اشاره شد، دو علت مهم یعنی یبوست تغذیه ای و عملکردی می تواند باعث ایجاد مشکلات یبوست در کودکان شود. علاوه بر آن ها موارد دیگری نیز وجود دارند که می تواند باعث این عارضه شود.

عدم دفع به موقع: گاهی اقات کودک به هر دلیلی از رفتن به دستشویی خودداری می کند. این موضوع در بروز یبوست تاثیرگذار است. در برخی موارد که دفع مدفوع دردناک است نیز ممکن است کودک بخاطر ترس از درد، از دفع مزاج خودداری کند.

تغییر در روزمره: تغییر در عادات روزانه کودک، رفتن به مسافرت، تغییر آب و هوا و استرس می تواند در گوارش کودک تاثیر بگذارد.

سابقه خانوادگی: ممکن است در اثر عوامل ژنتیکی و محیطی مشترک، کودکی که والدین او به یبوست مبتلا بوده اند این مشکل را تجربه کند.

از جمله موارد دیگری که در ایجاد یبوست در کودکان نقش دارند عبارتند از:

• برخی بیماری هایی مانند کم کاری تیروئید
• بیماری هیرشپرونگ که نوعی اختلال عصبی مادرزادی روده بزرگ است.
• دیابت کنترل نشده
• حساسیت به شیر گاو
• مسمومیت با سرب
• مصرف برخی داروها مانند داروهای ضد تشنج
• مکمل های حاوی آهن به ویژه آهن هایی که ملح سولفات دارند.
• آنتی اسیدهایی که حاوی آلومینیوم هستند.

بیشتر بخوانید: بیماری های گوارشی در کودکان

علائم خطردر ایجاد یبوست

• عدم تحرک کودک
• عدم مصرف فیبر کافی
• به اندازه کافی آب نمی نوشد
• از برخی داروی های خاص مانند دارو افسردگی استفاده می کنند
• دارای بیماری زمینه ای تاثیر گذار روی گوارش هستند
• دارای اختلالات عصبی هستند

درمان یبوست در کودکان

اولین قدم درمان یبوست در کودکان، رفع زخم و درد ناحیه مقعد است که پس از برطرف شدن این مشکل، مرحله بعدی تنظیم رژیم غذایی می باشد که باید توسط پزشک تعریف و تنظیم شده و در اختیار والدین قرار بگیرد که با یک رژیم غذایی سالم و منظم مشکل کودک رفع گردد.

تغذیه سالم

مصرف مواد غذایی حاوی فیبر مانند میوه ها به ویژه میوه هایی که با پوست می توان آن ها را مصرف کرد ازجمله خیار، انجیر، سیب، آلو، شلیل، گلابی و … و مصرف سبزیجات و حبوبات در درمان یبوست بسیار موثر هستند. توصیه ای که مادران می شود، این است که مصرف برنج را کم کنند، اگر یک وعده غذا حاوی برنج است، وعده بعدی غذایی شامل نان حاوی سبوس باشد که برای کودک بسیار مفید است. مانند نان های سنگگ و بربری یا نان های حاوی سبوس

مصرف دارو

در موارد یبوست شدید، پزشک بر اساس سن و شرایط کودک ممکن است به مدت محدود و تعریف شده داروهای ملین را تجویز کند تا والدین بتوانند با اصلاح رژیم غذایی، به تدریج دارو را حذف نمایند. باید توجه داشت که مصرف بی رویه و طولانی داروهای ملین می تواند در آینده مشکلاتی را برای کودک به وجود بیاورد.

استفاده از ملین

اگر تجمع مدفوع باعث انسداد شود، پزشک ممکن است استفاده از مسهل یا شیاف را پیشنهاد کند.

آموزش به کودک

یبوست عملکردی باید با آموزش با کودک حل شود. باید به کودک یاد بدهید که هر زمان که نیاز به دفع دارد باید به دستشویی برود و دفع را انجام دهند و آن را به تاخیر نیندازد. برای نظم بخشی به دفع توصیه می شود والدین حدود 10 الی 20 دقیقه بعد از مصرف سه وعده غذایی اصلی یعنی صبحانه، نهار و شام کودک را به دستشویی ببرند و به مدت 5 الی 10 دقیقه کودک را در محیط نگه دارند. قرار نیست که حتما کودک دفعی داشته باشد، بلکه فقط کودک در محیط قرار بگیرد و شرایط را تجربه کند. این تمرین در صورتی که منظم باشد و به مدت چند ماه انجام شود، می تواند به تدریج باعث نظم دهی به دفع کودک شود و یکی از روش های برطرف نمودن یبوست مزمن در کودکان است که با هدایت و نظارت پزشک می تواند به رفع این مشکل کمک کند.

پیشگیری از یبوست کودکان

• میزان خوراکی های فیبر دار را در رزیم غذایی کودک خود افزایش دهید
• کودک خود را به نوشیدن مایعات فراوان تشویق کنید
• کودک خود را به داشتن تحرک و فعالیت بیشتر تشویق کنید
• دفعات دستشویی رفتن کودک را چک کنید و برای آن برنامه ریزی کنید
• اگر کودک شما دارو مصرف می کند، عوارض دارو را بررسی کنید

مراجعه به پزشک

یبوست در کودکان در بسیاری از مواقع جدی نیست و خود به خود رفع می شود. اگر کودک شما بیش از یک هفته به یبوست مبتلا بود لازم است به پزشک مراجعه شود. همچنین در صورت تورم شکم، تب، کاهش وزن، وجود خون در مدفوع و کاهش اشتها، حتما به یک متخصص اطفال خوب مراجعه کنید.