دوران بلوغ و نوجوانی

امروز قصد داریم در مورد بلوغ، مراحل بلوغ و بلوغ زودرس اطلاعاتی را در اختیار شما عزیزان قرار دهیم.

بلوغ در واقع بخشی از پروسه رشد و تکامل است که در طی آن بدن کودک از نظر جنسی تکامل پیدا کرده و وارد دوران نوجوانی می شود و به مرحله آخر رشد و تکامل می رسد.

البته این پروسه شامل رشد فیزیکی، تکامل فرآیند هورمونی و جنسی و تغییرات احساسی، عقلی و اجتماعی به سمت الگوهای بزرگسالی می شود.

این مرحله از زندگی، یکی از پیچیده ترین و پر استرس ترین مراحل تکامل هر انسان است که نیاز است والدین و افرادی که با کودکان سر و کار دارند این مرحله از زندگی کودکان و نوجوان را بشناسند و آمادگی برخورد با شرایط جسمی و روانی نوجوان را داشته باشند تا با کمترین آسیب و در طی یک شرایط ایده آل و استاندارد کودک از مرحله کودکی به مرحله جوانی وارد شود.

در دوران بلوغ با اینکه نوجوانان تجربه کافی ندارند اما به تدریج رشد ذهنی و منطقی آنها بالا می رود و می توانند استعدادها و توانایی های خودشان را بشناسند.

اعتماد، و ارزش های اخلاقی در آنها رشد پیدا می کند تا جایی که می توانند با اطرافیان در جامعه سازگار باشند. در این دوران نوجوانان تمایل بیشتری برای برقراری روابط اجتماعی با دیگران و به ویژه همسالان خودشان دارند و به تدریج از خانواده جدا و مستقل می شوند.

عالی ترین مرحله رشد فکری انسان در حقیقت، رسیدن به مرحله تفکر انتزاعی است که نوجوانان در سن بلوغ به این ویژگی دست پیدا می کنند. به گونه ای که قدرت تجزیه و تحلیل مسائل، تفکر منطقی و نتیجه گیری صحیح را پیدا می کنند.

در این سن، به دنبال شناخت هویت خودشان هستند و شروع به برنامه ریزی برای آینده و جهت گیری نیازها و تمایلات خودشان می کنند.

از نظر فیزیولوژیکی چه اتفاقاتی در سن بلوغ می افتد؟

محوری وجود دارد که به محور هیپوتالاموس، هیپوفیز و غدد جنسی معروف است که از مغز شروع می شود و به غدد جنسی می رسد. محور اصلی فعالیت بلوغ همین محور است و تا سن 8 تا 9 سالگی خاموش است. از این سن به تدریج این محور شروع به فعالیت می کند و فعالیت بلوغ شروع می شود.

کل پروسه بلوغ بین 4 تا 5 سال و گاهی 6 سال طول می کشد. در دختران اولین نشانه بلوغ رشد جوانه پستان است. 6 تا 9 ماه بعد مرحله رشد موهای ناحیه تناسلی و زیر بغل و بعد از آن رشد سریع قدی و در نهایت شروع دوران قاعدگی است. که این پروسه از حدود 8 تا 9 سالگی در اکثر دختران شروع شده و تا حدود 13 تا 14 سالگی تقریبا به پایان خودش نزدیک می شود. البته عدد ثابتی در همه کودکان وجود ندارد و این اعداد تقریبی است اما نکته مهم این است که

شروع علائم بلوغ زیر سن 8 سالگی در دختران است که بلوغ زودرس نامیده می شود و نیاز به بررسی و انجام اقدامات درمانی دارد.

در آمریکا 95 درصد دختران تا 12 سالگی و 99 درصد تا 13 سالگی حداقل یکی از نشانه های بلوغ را بروز داده اند. اوج رشد قد کشیدن دختران حدود 11 تا 12 سالگی است و در مرحله 2 و 3 بلوغ اتفاق می افتد.

اگر دختری دچار بلوغ زودرس باشد در سنین پایین تر صفحه رشد استخوان هایش بسته می شود و باعث می شود که کوتاهی قد در بزرگسالی داشته باشد.

نکته دیگری که باید در نظر گرفته شود این است که ما در کودکان دو سن مهم داریم:

اول سن زیستی یعنی زمانی که از بدو تولد تا اکنون برای کودک طی شده است.

دوم سن استخوانی که انتظار ما از تکامل استخوانی در سنین مختلف باعث ایجاد جدولی شده که با گرفتن عکس  از مچ دست کودکان، سن تقریبی استخوانی انها را محاسبه می کنند.

در بیشتر مواقع سن زیستی با سن استخوانی تقریبا منطبق است. اما گاهی مواقع به علت اختلالات تغذیه و رشد، سن استخوانی عقب تر از سن زیستی است که در مورد بلوغ عقیده بر این است که سن شروع بلوغ به سن استخوانی وابسته است تا سن زیستی.

 

 

 

بلوغ در پسران

در پسران از حدود 9 سالگی علائم بلوغ با رشد بیضه ها شروع می شود. بعد از آن رشد آلت تناسلی و به دنبال آن رشد موهای ناحیه تناسلی و زیر بغل و در نهایت جهش رشد قدی که در حدود 13 تا 14 سالگی اتفاق می افتد.

در حقیقت در پسران رشد قدی دو سال دیرتر اتفاق می افتد. اما سرعت بیشتری دارد و ممکن است تا 18 سالگی ادامه داشته باشد.

در پسران شروع علائم بلوغ در سن زیر 9 سال، بلوغ زودرس گفته می شود. بنابراین شروع علایم بلوغ در سن زیر ۸ سال در دختران و زیر ۹ سال در پسران را بلوغ زودرس می گوییم.

این مورد به طور کلی در پسران و دختران تقریبا یک کودک از بین 5 هزار کودک اتفاق می افتد و بر خلاف تصور رایج والدین یک فرآیند نسبتا نادری است.

اما به طور کلی بلوغ زودرس واقعی در دختران 10 برابر بیشتر از پسران دیده می شود.

انواع بلوغ زودرس

بلوغ زودرس به دو دسته تقسیم می شود: مرکزی و محیطی

بلوغ زودرس مرکزی از مغز و همان محوری که قبلا گفته شد شروع می شود. اما بلوغ زودرس محیطی، بلوغ زودرس کاذب نامیده می شود و فقط به دلیل تحریک محیطی هورمون های جنسی دخترانه و پسرانه اتفاق می افتد و مغز در این مورد درگیر نیست.

بلوغ زودرس با چه علائمی همراه است؟

در دختران، بلوغ زودرس کاذب شامل بزرگی سینه ها و رشد زودرس موهای ناحیه تناسلی و زیر بغل است که بعد از بررسی و انجام آزمایشات لازم و رد شدن بلوغ زودرس مرکزی معمولا مورد نگران کننده ای نیست و به درمان نیاز ندارد. اما نیاز به پیگیری و بررسی دوره ای توسط پزشک دارد.

علل ایجاد کننده بلوغ زودرس

امروزه اعتقاد بر این است که فاکتورهای ژنتیکی و محیطی از گذشته تا کنون باعث شده اند که سن بلوغ کاهش پیدا کند که بازتابی از تغذیه بهتر و بهبود سلامت عمومی است.

در برخی مطالعات نشان داده شده که چاقی و انباشت چربی، خطر بلوغ زودرس را در دختران افزایش می دهد. اما در پسران به بلوغ زودرس ارتباطی ندارد.

ژنتیک هم در این زمینه جزء موارد مهم است که ثابت شده است دخترانی که بلوغ زودرس دارند در خانواده خود مثل والدین، خواهران و برادرانشان این اختلال دیده شده است.

مورد دیگری که در این زمینه مطرح است، آگاهی از مسائل جنسی و تحریک سلول های مغز است که این مورد هنوز اثبات نشده که نظرات متفاوتی در مورد آن ابراز می شود.

در دخترانی که باله می رقصند، ژیمیناست ها، دونده های حرفه ای و افرادی که ورزش های سنگین، مداوم و منظم انجام می دهند، بلوغ با تاخیر صورت می گیرد. اما این افراد در بزرگسالی دچار اولیگومنوره و آمنوره می شوند و به زبان ساده اگر بخواهیم بگوییم دچار اختلالات قاعدگی در بزرگسالی می شوند.

سخن پایانی

به طور کلی سن 8 برای دختران و 9 سال برای پسران یک سن قطعی نیست و فقط یک سن حدودی برای آگاهی والدین است. در حقیقت سن بلوغ به فاکتورهای نژادی و جغرافیایی زندگی افراد وابسته است.

از نظر اتیولوژی و علت شناسی 90 درصد موارد، علت بلوغ زودرس نامشخص است. اما تومورهای مغزی، اشعه درمانی، هایپوتیروئیدی یا کم کاری تیروئید طولانی مدت درمان نشده، جراحی های مغز، التهاب مغز که گاهی ناشی از عفونت است و استروژن های موجود در لوازم آرایشی از عوامل بلوغ زودرس هستند و به همین دلیل است که توصیه می شود که لوازم آرایشی در دختران خردسال استفاده نشود.

بلوغ زودرس ممکن است در کودکان مشکلات جسمی و روحی در بر داشته باشد، اما مهم ترین نکته کوتاهی قد است. زمانی که مراحل بلوغ به پایان می رسد، رشد متوقف می شود. وقتی بلوغ زودتر از سن طبیعی اتفاق افتاده باشد، رشد قدی کودکان در سنین پایین متوقف شده و در نهایت قد آنها از قدی که در بزرگسالی مورد انتظار است کمتر خواهد بود.

موارد بعد مثل اختلالات رفتاری یا فعالیت های جنسی زودرس و استرس، مشکلات خیلی قطعی نیستند و قابل پیشگیری و کنترل هستند. بنابراین مسئله اساسی در بلوغ زودرس فارغ از عامل ایجاد کننده آن، بحث کنترل رشد قد کودکان است و والدین می بایست علائم بلوغ را در کودکان خودشان پایش کرده و اگر موارد مشکوک مشاهده کردند به پزشک مراجعه کنند تا کودک مورد بررسی قرار گیرد.

اما باید یادآور شد که نباید والدین و کودکان به بلوغ زودرس به چشم یک بیماری ترسناک نگاه کنند. کما اینکه علائمی که ممکن است علائم بلوغ زودرس در نظر گرفته شود، اغلب ربطی به این اختلال نداشته باشد و خود به خود برطرف شود.

باید متذکر شد که بسیاری از کودکان با علائم بلوغ زودرس، هم از نظر جسمی و هم از نظر روانی و اجتماعی، کاملا سالم هستند و مشکلی ندارند.