امروزه بیماری آسم به عنوان شایع‌ترین بیماری مزمن کودکان و از شاخه های بیماری های تنفسی در جهان شناخته شده است که علت بروز آن در کودکان نیز متفاوت است. سوالی که ذهن پزشکان بزرگ دنیا را مشغول کرده این است که چطور می‌توانیم از بروز این بیماری در کودکان پیشگیری کرده یا آن را کنترل کنیم؟

ما دراین مقاله به بررسی علائم این بیماری و راه‌های کنترل آسم کودکان که والدین باید آن را بدانند، پرداختیم. با ما همراه باشید …

بیماری آسم

شش‌ها در بدن انسان وظیفه انتقال جریان تنفس از راه نای به ریه‌ها را دارند. اگر مجاری تنفسی براثر حمله ویروس‌ها ناشی از سرماخوردگی یا آلرژی فصلی پر شده باشند موجب التهاب در این ناحیه می‌شوند. در این صورت دچار اختلالات تنفس در کودک شده و حتی فعالیت‌های روزمره وی را مختل می‌کنند.

متأسفانه بیماری آسم مزمن نیز مانند بیماری‌هایی چون آنفولانزا یا سرماخوردگی قابل‌درمان نیست اما می‌توان از طریق روش‌هایی تنها آن را کنترل نمود و از وخامت حال کودک و بیمارمان جلوگیری کرد.

مهمترین علائم آسم کودکان

• سرفه‌های مرتب که در حالت خواب، دویدن، قرارگرفتن در معرض هوای سرد و مبتلا شدن به عفونت‌های ویروسی شدت می‌یابند.
• در هنگام بازدم صدای تنفس کودک به شکل سوت بیرون می‌آید.
• در هنگام خوابیدن صدای نفس به صورت خس‌خس شنیده می‌شود.
• کودک در بیشتر مواقع احساس نفس تنگی را دارد، بخصوص با بالارفتن هیجان و استرس
• حملات سرفه‌ای که با سرماخوردگی شدت پیدا می‌کنند.
• کم انرژی بودن و بی‌حالی بخصوص در زمان بازی و فعالیت‌های روزمره
• درد مزمن در محدوده قفسه سینه
• بالارفتن الاکلنگی قفسه سینه ناشی از تنفس سخت به این حالت درون کشیدگی می‌گویند.

پزشک معالج باید بتواند تشخیص دهد که علت بروز علائمی مانند خس‌خس سینه، تنگی نفس و سرفه‌های مکرر چیست. چرا که گاهی اوقات این علائم در نوزادان نوپا و برخی کودکان زیر 5 سال علامت بروتشیولیت” یا بیماری واکنش مجاری هوایی” است که البته درمان آسم برای چنین بیماری‌هایی نیز کاربرد دارد.

عموماً سرفه و یا خس‌خس سینه در کودکان از دو عامل ناشی می‌شود و پزشک از طریق تشخیص این دو عامل درمان بیماری را شروع می‌کند.

1.پزشک ابتدا علائم را در افراد خانواده بررسی می‌کند. چرا که گاهی اوقات این بیماری به طور ارثی در کودکان دیده می شود. برخی شواهد مانند ابتلای کودک به اگزما و سایر بیماری‌های ناشی از آلرژی فصلی و حساسیت به بعضی خوراکی‌ها را می‌سنجد. در ضمن گاهی اوقات خس‌خس سینه ناشی از سرماخوردگی و وجود عفونت در ریه‌های کودک است که با یک دوره مصرف آنتی‌بیوتیک‌های مخصوص در کودکان قبل از سنین مدرسه قابل ‌درمان است.

2.علائم ناشی از وجود به آسم قطعی کودک در اکثر مواقع تا سنین بزرگسالی و بعد از شروع مدرسه در کودک باقی می‌ماند. همچنین وجود علائم دیگر مانند حساسیت فصلی و خوراکی، آلرژی‌های خیشومی مانند تب یونجه” و یا وجود اگزما و بثورات پوستی در او شاهدی بر وجود بیماری آسم در کودک برای پزشک تلقی می‌شود.

بنابراین پزشک با انجام آزمایش‌ها مکرر بالینی و سنجش عملکرد ریوی کودک این مهم را تشخیص می‌دهد و والدین نباید با دیدن کوچک‌ترین علائمی مانند سرفه یا خس‌خس سینه آن را حمل بر بیماری آسم در کودک خود بدانند.

برخی عوامل افزایش‌دهنده بیماری آسم در کودکان

• سابقه خانوادگی و ارثی
• عفونت‌های تنفسی مکرر ناشی از بیماری‌های دیگر
• کمبود وزن در هنگام تولد
• قرارگیری در معرض دود سیگار و تنباکو در دوره بارداری مادر
• نژاد سیاه‌پوست یا پورتوریکویی
• بیماری‌های اعصاب به‌ صورت ژنتیکی که از والدین در کودکان که گاهاً موجب آسم در آنان می‌شود.
• گذراندن زمان طولانی در محیط‌ های بسته و مرطوب
• سیستم ایمنی بسیار ضعیف که موجب حمله زودبه‌زود باکتری‌ها و ویروس‌ها به ریه‌ها در کودک می‌شود.

تشخیص آسم توسط پزشک متخصص اطفال

پزشک متخصص اطفال ابتدا با بررسی نشانه‌ها و علائمی که ذکر شد از طریق گزارشی والدین به او می‌دهد پی به وجود بیماری آسم می‌نماید اما باید بگوییم که این تنها راه تشخیص نیست. در اینجا به برخی موارد دیگری که به تشخیص آسم به پزشک کمک می‌کند می‌پردازیم:

معاینات بالینی

پزشک با معاینه عملکرد ریه و صدای تپش قلب کودک به دنبال علائم آلرژی خیشومی یا به‌صورت چشمی خواهد بود.

آزمایش‌های تشخیصی

• پزشک برای برخی اطفال رادیوگرافی قفسه سینه را تجویز می‌کند.
• برای کودکان بالای 6 سال نیز تست اسپیرومتری که همان سنجش عملکرد ریوی نیز به آن می‌گویند را تجویز می‌کند.
• تست اسپیرومتری مقدار حجم هوای وارد شده در ریه‌ها و سرعت بازدم را نشان می‌دهد و پزشک به این وسیله شدت آسم در کودک را به والدین گزارش می‌کند.

آزمایش‌های تشخیصی دیگری نیز وجود دارد که برای شناسایی محرک‌های آسم انجام می‌شود مانند:

• تست آلرژی پوستی
• انواع آزمایش خون (تست سنجش میزان ایمونوگلوبولین ای lgE)
• تست جذب ماده آلرژن (RSAT) که با استفاده از اشعه ایکس انجام می‌شود.
• اشعه ایکس: برای تشخیص عفونت سینوس‌ها و یا بازگشت رفلکس معده به مری در کودک انجام می‌شود چرا که این موارد نیز در تشدید علائم آسم در کودک تأثیرگذار هستند.
• آزمایش سطح نیتریک اکسید که (eNO) موجود در تنفس که نشان‌دهندهٔ علائم آسم کودک است.

 

درمان آسم کودکان

• در میان راهکارهای پیشگیری از آسم کودکان به چند مورد از آن در اینجا اشاره می‌کنیم:
• پرهیز از مصرف خوراکی‌های محرک و آلرژی‌زا
• دوری کردن به طور دائم از منبع‌های تولیدکننده دود
• استفاده از اسپری های استنشاقی کوچک و همراه کودک
• مصرف داروهای مؤثر تجویز شده توسط پزشک و پرهیز از مصرف خودسرانه آنها
• مصرف ازجمله داروهای استنشاقی یا گشادکننده برونش که وظیفه اتصال نای به مجاری تنفس ابتدای شش‌ها را دارند.
• استفاده از داروهای مسکن مخصوص که وظیفه شل شدگی عضلات دیواره مجاری تنفسی را به عهده دارند و جریان تنفس را به طور طبیعی کنترل می‌کنند.
• مصرف داروهای پیشگیری‌کننده که خاصیت کاهش التهاب در مجاری تنفسی را دارند و باید به طور منظم و روزی دو بار مصرف شوند.

داروهای اورژانسی

• والدین نقش مهمی دز جلوگیری از بروز آسم حاد در کودک را دارند. در صورت مشاهده حمله آسم باید کودک را در کمترین زمان ممکن به اورژانس برسانید که دراین حالت کمک‌های اورژانسی از این قبیل ضروری هستند:
• تنفس مصنوعی توسط کپسول اکسیژن
• خوراندن مقادیر زیادی مسکن‌های شل‌کننده بافت مجاری تنفسی
• خوراندن داروهای ضدالتهاب

نتیجه‌گیری

هدف از کنترل و پیشگیری از این بیماری مزمن، برگرداندن کودک به بازی، ورزش، فعالیت‌های روزمره و همچنین بالابردن سطح کیفی زندگی کودکان است. والدین باید سعی کنند دستورالعمل‌های لازم در زمان بروز حملات خفیف و شدید آسم در کودک را در دسترس و در معرض دید خود بگذارند و به طور مداوم مراقب کودک خود بمانند.